در نشست «نسبت میان فاجعه با دولت و افکار عمومی» با حضور مدیران رسانه مطرح شد:

مدیریت افکار عمومی در هنگام بحران باید چگونه باشد

 مدیریت افکار عمومی هنگام وقوع بحران و نقش دولت و رسانه ها در کنترل و انتشار اخبار واقعی و جعلی از جمله محورهای اصلی مطرح شده در هجدهمین نشست از سلسله نشست های عصر گفت و گو با موضوع «نسبت میان فاجعه با دولت و افکار عمومی» بود.

به گزارش روابط عمومی ایسپا به نقل از ایرنا، هجدهمین نشست از سلسله نشست های عصر گفت و گوی ایسپا با موضوع نسبت میان فاجعه با دولت و افکار عمومی با محوریت مدیریت افکار عمومی، سه شنبه سوم اردیبهشت 1398 با حضور «پدرام الوندی » معاون خبر خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) و «محمد حسین ساعی » رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما در سالن شهید صبوری ساختمان شماره دو  جهاددانشگاهی  به همت مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) برگزار شد.

در ابتدای نشست، ساعی با اشاره به بحران های پیش روی جامعه ایران عنوان کرد: در برخی مباحث نظری بحران به مراحل پنجگانه ای تقسیم می شود که دولت ها با آن روبرو هستند. بحران هایی مانند هویت، مشارکت، مشروعیت یا امنیتی و اداری که دولت ایران نیز با آن مواجه است.

وی با تاکید بر اینکه دولت ها برای مواجهه با بحران دو وظیفه دارند، ادامه داد: آنها باید ابعاد ذهنی و عینی فاجعه را مدیریت کنند. ساعی مدیریت افکار عمومی را مهمترین مساله به هنگام بحران عنوان کرد و افزود: زمان بحران رسانه ها به زیرساخت های ارتباطی تبدیل می شوند و افکار عمومی خارج از فضای بحران قرار می گیرد.

 افکار عمومی و دیدگاه نظری

در ادامه این نشست الوندی معاون خبر ایرنا، در سخنانی دیدگاه های نظری موجود در باره افکار عمومی و تحول رسانه ها را مورد توجه قرار داد و افزود: در طول یک ماه وقوع سیل در کشور، شاهد نوعی آشفتگی رسانه ای بودیم که می توان از جنبه های نظری به آن پرداخت. از این منظر باید عنوان کرد تحول زیست بوم رسانه ای و همگانی شدن اینترنت سیر تحولی رخ داده در 10 سال اخیر است.

وی گفت: در مباحث علوم ارتباطات شاهد نوعی مدل خطی ارتباط هستیم که رسانه ها در آن به عنوان واسط و دروازه بان عمل کرده و خبر پس از پردازش روی خروجی قرار می گیرد. در حالی که در دوره کنونی مفهوم رسانه دچار تحول یا به نوعی فروپاشی شده است.

الوندی در ادامه به شکل گیری مفهوم شهروند خبرنگار اشاره کرد و افزود: در این بستر شهروندان می‌توانند نظر داده و دیدگاه ها را به اشتراک بگذارند. به عبارت دیگر، در چنین شرایطی محوریت اتاق خبرها در چارچوب دهی به اخبار از دست رفته است اما با وجود این رسانه های سنتی نسبت به چنین تغییراتی بی تفاوت نمانده و به دنبال بازکردن فضایی برای خود میان رسانه های جدید هستند.

الوندی با تاکید بر اینکه انحصار رسانه ای از بین رفته است، گفت: بسیاری از نخبگان سیاسی، وزرا و مسئولان به جای سخن گفتن از طریق رسانه ها به طور مستقیم از طریق صفحات شخصی توییتر و اینستاگرام با مردم سخن می گویند.

این روزنامه نگار با تاکید بر اینکه فضای کلاسیک رسانه ها متحول شده است، تصریح کرد: ایجاد شبکه های مجازی و سلطه پلتفرم ها محوریت رسانه های سنتی را سلب کرده و استانداردهای روزنامه نگاری یک خبر را از آنِ خود ساخته است.

 اخبار جعلی؛ محصول سلطه پلتفرم ها و توقیف رسانه ها

الوندی در ادامه به شکل گیری اخبار جعلی در بستر جدید رسانه ها اشاره کرد و گفت: مرکزیت نداشتن رسانه های نوین باعث ایجاد بسترهایی برای رشد اخبار جعلی شده است. بخشی از این اخبار هدفمند و برای ایجاد جنگ روانی شکل می گیرند و شایعه را از یک موضوع بیرونی به موضوعی درونی تبدیل می سازند. معاون خبر ایرنا افزود: اکنون حوزه رسانه بیش از آنکه در اختیار خبرگزاری، تلویزیون یا روزنامه باشد در دست پلتفرم هایی قرار گرفته است که مسئولیتی در برابر محتوای کاربران خود ندارند. وی با اشاره به مدیریت رسانه و افکار عمومی در سایر کشورها عنوان کرد: در بسیاری از عملیات های تروریستی در کشورهایی چون انگلستان یا آمریکا، هیچ تصویر ناراحت کننده ای از افراد کشته و زخمی شده در رسانه ها منتشر نشده و به نوعی محدودیت رسانه ها در مواقع بحران صورت می گیرد. از طرفی همزمان با افزایش مکانیزم های کنترلی، افکار عمومی نیز بر این موضوع آگاهی دارند که باید از انتشار تصاویر ناراحت کننده خودداری کنند. برای نمونه پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شاهد افزایش فشار بر پلتفرم هایی چون فیس بوک بودیم. «تجربه نشان داده که توقیف فضای مجازی و رسانه ها در ایران پس از وقوع بحران، نتیجه بخش نبوده و تنها به از دست دادن مرجعیت رسانه های سنتی منجر شده است. چرا که اعمال محدودیت و ممنوعیت در فضای رسانه ای به هنگام بحران اگرچه دسترسی ها را محدود می سازد اما فضای پلتفرم ها را برای شکل گیری سایر محتواها خالی می سازد.»

اما و اگرهای پخش زنده جلسه مدیریت بحران

ساعی نیز در ادامه با اشاره به اینکه تمامی دولت های مدرن فاقد ساختار یکپارچه هستند، گفت: در مواقع بحران برخی فشارها منجر به تصمیمات نادرست می شود. وی به پخش زنده جلسه مدیریت بحران دولت با حضور رئیس جمهوری از شبکه خبر اشاره و تاکید کرد: برخی فشارها از سوی حوزه اطلاع رسانی دولت باعث شد تا جلسه مدیریت بحران با حضور مسئولان دولت به صورت زنده از صداوسیما پخش شود در حالی که چنین تصمیمی ضد مدیریت افکار عمومی در مواقع بحران است. این استاد دانشکده صداوسیما معتقد است: استفاده از اینستاگرام ساختار فهم کاربران را از جهان متفاوت می سازد و برای کاربران مفهوم تصویر به خود می گیرد. ساعی معتقد است: گاهی فشارهای بیش از حد و منظم کردن فضا به هنگام بحران، خود به ضد بحران تبدیل می شود و بیش از آنچه که باید از ابزارها استفاده و مسئولیت ها بر دوش دولت نهاده می شود.

در ادامه الوندی نیز در تایید سخنان ساعی و با رد دیدگاه تصمیم پخش زنده جلسه مدیریت بحران از صداوسیما گفت: گاهی تصمیم گیری نسبت به ایجاد برخی شفافیت ها مانند مسئله شفافیت آرای نمایندگان مجلس حتی به مصلحت دموکراسی نیز نخواهد بود. وی ادامه داد: به هنگام بحران شرایط بسیار پیچیده شده و نمی توان تصمیم واحدی اتخاذ کرد. در چنین مواقعی نیاز به یک راهبرد رسانه ای در روابط عمومی ها است. الوندی معتقد است: اتخاذ راهبرد رسانه ای در روابط عمومی ها و هماهنگی با مدیرانی که در پلتفرم ها دارای صفحه های شخصی هستند، باعث کاهش آسیب های رسانه ای و افکار عمومی می شود و از شلختگی شبکه های اجتماعی می کاهد.

  لزوم سرمایه گذاری در خبرنگاری بحران

در ادامه شیوه برخورد افکار عمومی و مردمان مناطق سیل زده با درنظرگرفتن شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این مناطق مورد بحث و گفت وگو قرار گرفت. وی افزود: خلاء مدیریت افکار عمومی و اطلاع رسانی درست نسبت به مناطق سیل زده ناشی از شکاف در اجزای رسانه و اطلاع رسانی است. همین مسئله باعث می شود عملکرد خوب سازمان های امدادرسان در مناطق سیل زده آنگونه که باید به اطلاع افکار عمومی نرسد. ساعی نیز در ادامه سخنان معاون خبر ایرنا، اظهار داشت: در مفهوم مدیریت بحران شاهد شکل گیری ایده سازمان دوم هستیم. در چنین مواقع تمامی نظم و برنامه سازمان قبلی به کنار می رود در حالی که هر سازمانی باید بخشی از توانایی های خود را برای مواقع بحران به کنار بگذارد. وی با تاکید بر اینکه خبرنگاری بحران، دارای ارزش بالایی است، گفت: روابط عمومی و رسانه ها در شرایط کنونی امری دست چندم به حساب می آیند و در شرایط بحران، خبرنگاری بحران گرانقیمت و باارزش تلقی می شود. در حالی که سرمایه گذاری برای تربیت این نوع از خبرنگاری انجام نداده ایم. رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشکده صدا وسیما می گوید: رسانه، دولت، جامعه و نخبگان باید افکار عمومی را برای شرایط بحران آماده سازند. در شرایط بحران و جنگ رسانه ها باید از شرایط دموکراتیک خود خارج شوند.

افکار عمومی و آشفتگی خبری در بحران

الوندی در ادامه با اشاره به اینکه مردم در ایجاد آشفتگی خبری و رسانه ای به هنگام وقوع بحران مقصر نیستند، گفت: رسانه ها باید در فهمی راهبردی از اکوسیستم رسانه شکل گیرند. در این میان شکل گیری اخبار جعلی فرصتی برای بازسازی و اعتبار رسانه های سنتی و قدیمی است. وی با تاکید بر اینکه ابهامات خبری موجود پس از وقوع سیل باعث مراجعه مردم به شبکه های اجتماعی شد، تصریح کرد: در چنین فضایی رسانه های رسمی با به کارگیری شیوه هایی چون استفاده از خبرنگاران محلی و اطلاع رسانی های دقیق، گزارش های مردمی و انتشار اخبار امید می توانند جایگاه خود را بازیابی کنند. ساعی اما بر این باور است در شکل گیری آشفتگی خبری پس از وقوع بحران همه مقصر هستند حتی مردم و می گوید: نبود پاسخگو و مسئول در چنین شرایطی بر بحران دامن می زند در حالی که در سایر کشورها همه به دنبال یافتن مسئول اصلی هستند. وی تاکید کرد : باید با سازندگان اخبار جعلی هنگام وقوع بحران برخورد کرد و مجازات های جدی برای آنها درنظرگرفت. الوندی اما معتقد است: در انتشار اخبار جعلی مردم تنها مسئول هستند و نه مقصر. در چنین مواقعی مردم مسئولیت اخلاقی و دینی در بازنشر اخبار جعلی دارند. در ادامه نشست نیز ساعی از سه راهکار عمده برای مدیریت افکار عمومی سخن گفت: در مواقع بحران باید هیجان رسانه ها را با ارتباطات آئینی مدیریت کرد. در مرحله بعدی نیز باید چرخه مدیریت و اطلاعات را برقرار ساخت و به افکار عمومی اطلاعات داد. در گام سوم هم با عموم مردم ارتباط برقرار کرد.