بررسی میزان احساس امنیت در بین شهروندان بر اساس نتایج پیمایش ­های ملی؛مردان بیشتر از زنان احساس امنیت دارند، استان تهران پایین­ تر از میانگین کشوری

مسأله امنیت همواره از دغدغه­ ها و چالش­ هایی است که همه جوامع کم و بیش درگیر آن هستند. امنیت جزء نیازهای اساسی انسان و فصل مشترک همه مشکلات انسان از بیماری روانی گرفته تا خودکشی، اعتیاد و بزهکاری است. بحث امنیت به خصوص در تأمین بهداشت اجتماعی و روانی و در کاهش آسیب ­های اجتماعی و روانی، همچنین در گسترش سلامت اجتماعی و روانی اهمیت بسیاری دارد. بنابراین آرامش، رفاه، رشد، شکوفایی انسان، بروز استعدادها و خلاقیت­ ها و نیل به تمام کمالات انسان در سایه امنیت از جمله امنیت اجتماعی حاصل خواهد شد (بیات، 1388)[1].

امنیت از نیازهای اصلی انسان است و یک کالای عمومی و ضروری محسوب می ­گردد که بعد از نیازهای اساسی و فیزیولوژیک مطرح و در اولویت قرار گرفته است. وجود امنیت در یک جامعه به همان اندازه مهم و حیاتی است که احساس امنیت در آن جامعه و چه بسا احساس امنیت در جامعه مهم تر از وجود امنیت باشد؛ چرا که واکنش ­های فردی در جامعه بستگی به میزان دریافت و ادراک وی از امنیت دارد. این احساس ناشی از تجربه ­های مستقیم و غیرمستقیم، عینی و اکتسابی افراد از شرایط و اوضاع محیط پیرامونی است. از یک سو، احساس امنیت اجتماعی حالتی روانی است و جنبه ذهنی دارد و از سوی دیگر یک برایند و تولید اجتماعی است (یعنی نهادهای اجتماعی در شکل­گیری آن نقش دارند). از این­ رو، در تبیین احساس امنیت به جایگاه فرد و ادراک، تعبیر و تفسیر او از وضعیت اجتماعی توجه خاصی نشان داده شده و زمینه و بستر امنیت، در قضاوت ­های افراد جستجو می­ گردد (بیات، 1388).

با توجه به اهمیت موضوع «احساس امنیت» در این نوشتار سعی شده تا بر اساس مطالعات و پیمایش ­های تجربی انجام شده در سطح ملی، وضعیت و نمای کلی از میزان احساس امنیت در بین شهروندان ارائه شود.

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در سال 1394 و در قالب پیمایش ملی، با حجم نمونه 4390 در سطح تمام استان ­های کشور، احساس امنیت را مورد سنجش قرار داده است. در این طرح، 51 درصد پاسخگویان را مردان و 49 درصد از زنان تشکیل می­دهند. 66 درصد از پاسخگویان متاهل، 28.9 درصد مجرد و 5.1 درصد بدون همسر بر اثر طلاق یا فوت همسر هستند. 34.3 درصد از افراد نمونه بین 29-18 سال، 41.8 درصد بین 49-30 سال و 23.9 درصد بیشتر از 50 سال دارند. 76.7 درصد از پاسخگویان ساکن شهرها و 23.3 درصد ساکن روستاها هستند. برای سنجش احساس امنیت شهروندان، از پاسخگویان سئوالی با این مضمون پرسیده شده است. «آیا برای اینکه در شب به تنهایی قدم بزنید احساس امنیت می‌کنید؟»

 نتایج در سطح ملی نشان داد، 45.3 درصد پاسخگویان اظهار کرده‌اند برای قدم زدن به تنهایی در شب احساس امنیت می‌کنند. به عبارت دیگر بیش از نیمی از پاسخگویان (53.7 درصد) بیان کردند که هنگام قدم زدن در شب به تنهایی، احساس امنیت نمی ­کنند. این وضعیت برای استان تهران به گونه­ دیگری است. 41.6 درصد از پاسخگویان در استان تهران بیان کردند که برای قدم زدن به تنهایی در شب احساس امنیت می‌کنند و این رقم از درصد کل جامعه کمی پایین ­تر است.

تفاوت معناداری بین میزان احساس امنیت  در بین زنان و مردان در کشور وجود دارد. 59 درصد مردان گفته‌اند برای قدم زدن در شب احساس امنیت دارند در حالی که تنها حدود 32 درصد زنان کشور این احساس امنیت را داشته‌اند. بنابراین مردان بیشتر از زنان احساس امنیت می ­کنند.

طرح دیگری تحت عنوان «سنجش سرمایه اجتماعی کشور» در سال 1393 توسط دفتر طرح­ های ملی «پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات» و با همکاری «مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران» با حجم نمونه 14200 نفر در سطح مراکز استان­ ها، شهرهای درجه دو و روستاها انجام شده است و گزارش آن در سال 1394 منتشر شده است. 70 درصد افراد نمونه را افراد ساکن در شهر، و 30 درصد را افراد ساکن در روستاها تشکیل می­دهند. 32.5 درصد از افراد نمونه بین 18 تا 29 سال، 50.5 درصد 30 تا 54 سال و 17 درصد 55 سال به بالا قرار دارند. 10 درصد از افراد نمونه بی­سواد، 61 درصد دارای تحصیلات غیردانشگاهی و 29 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی هستند.

در این طرح پژوهشی، ذیل سنجش سرمایه اجتماعی در سطح خرد، «احساس امنیت» در قالب این سوال «بعد از تاریک شدن هوا حین قدم زدن در خیابان و کوچه چقدر احساس امنیت می­ کنید؟» مورد سنجش قرار گرفته است.

 در سطح کشور نتایج نشان داد، 14.2 درصد احساس امنیت را خیلی کم، 20.2 درصد کم، 31.7 درصد در حد متوسط، 26.9 درصد در حد زیاد و 7 درصد خیلی زیاد ارزیابی کرده ­اند. در استان تهران 22.4 درصد از پاسخگویان احساس امنیت را خیلی کم، 28.5 درصد کم، 22.7 درصد متوسط، 21.9 درصد در حد زیاد و 4.4 درصد در حد خیلی زیاد بیان کرده ­اند. از بین 31 استان، استان تهران در رتبه 29 قرار دارد، و از حیث احساس امنیت امنیت اجتماعی، رتبه پایینی را دارد. در سطح کشور، نتایج نشان می ­دهد که روستائیان نسبت به افراد ساکن در شهرها و مردان نسبت زنان، از احساس امنیت بالاتری برخوردارند.

بنابراین با توجه به یافته ­ها و نتایج دو پیمایش در سطح ملی، باید گفت: میزان احساس امنیت در بین شهروندان «متوسط رو به پایین» است و بیش از نیمی از شهروندان هنگام قدم زدن به تنهایی در شب، احساس امنیت ندارند. گفتنی است میزان احساس امنیت هنگام قدم زدن در شب در استان تهران از میانگین کشوری پایین­ تر است و بنابراین شهروندان ساکن در استان تهران نسبت به کل کشور احساس امنیت کمتری را تجربه می­ کنند.