مقدمه:
تحقیقات اجتماعی شکل دهنده معرفت اجتماعی و دارای فرایندی برنامه ریزی شده، هوشیارانه، و دارای نگرش منظومه ای، همچنین قابل اعتماد برای درک حقایق و فهم مسایل اجتماعی می باشند. ماحصل این دست تحقیقات می تواند منجر به پیشرفت همه جانبه یک کشور باشد چرا که می تواند کمک شایانی به درک افکار عمومی و سنجش شناخت ها، احساسات و نگرش مردم در زمینه های گوناگون کند و سیاستگزاری در حوزه های گوناگون را فراهم نماید. البته در این راستا فهم دقیق و درک صحیح از این فرایند از اهمیت به سزایی برخوردار است چرا که تحقیقات علوم اجتماعی کمّی، از انواع گوناگون تشکیل می شوند که با توجه به شباهت زیاد، کمبود تجربه در این زمینه و یا ترجمه های سطحی، دانش آموختگان و محققان علوم اجتماعی را بر سر چندراهی انتخاب نوع و طرح تحقیق می نماید.
پژوهش های علوم انسانی و اجتماعی در بخش روش تحقیق کمی از حیث هدف، به چند دسته کلی تقسیم می شوند که مهمترین آن ها «نظرسنجی»، «نیازسنجی»، «رضایت سنجی»، «اثربخشی» و «اثرسنجی» می باشد. هر محقق با توجه به هدفی که در انجام پژوهش به دنبال دارد سعی می کند یکی از این انواع را انتخاب نماید. در مقام ارزیابی تحقیقات انجام شده در ایران مشاهده می شود که این مفاهیم به غلط به جای یکدیگر به کار رفته اند. به عنوان مثال محقق در صدد انجام «اثربخشی» تبلیغات است و از الگوهای «اثربخشی» استفاده می نماید اما پژوهش خود را «اثرسنجی» نام می نهد. متاسفانه این استفاده نادرست از سوی نهادهای پژوهشی و یا بخش های پژوهشی وزارتخانه ها، سازمان ها و نهادهای مختلف نیز مشاهده شده و می شود. در شباهت های بسیار مفاهیم پیش گفته به همدیگر نمی توان تردید داشت اما در عین حال در نظرگرفتن تفاوت ها و استفاده به جا و به هنگام از یکی از این مفاهیم برای یک محقق اجتماعی ضرورت دارد.
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) وابسته جهاددانشگاهی، یکی از مؤسسات نام آشنای تحقیقاتی در زمینه علوم اجتماعی و متولی اجرای پژوهش های متعدد و مختلف نظرسنجی و افکارسنجی می باشد. این مرکز تلاش برای پیشرفت همه جانبه علمی کشور را جز مسوولیت های ذاتی خویش می داند که تحقق این امر زمینه ساز دستیابی به شعار کلیدی دهه چهارم انقلاب اسلامی یعنی تحقق پیشرفت همه جانبه و همراه عدالت، خواهد بود. از این رو تلاش برای انتشار آخرین دستاوردهای علمی که ماحصل تجربه کاری پژوهش های مرکز است را به عنوان یک اصل جدی در دستور کار قرار داده است تا بتواند در رشد علمی کشور نیز سهیم باشد.
با توجه به شباهت مفاهیم در حوزه سنجش کمی علوم اجتماعی و با هدف تدقیق بیشتر در آن، اقدام به تدوین کتاب «مدل های سنجش در تحقیقات اجتماعی با رویکرد تطبیقی» گردید. کتابی که پیشرو دارید مشتمل بر شش فصل است که به صورت مفصل و مجزا نسبت به معرفی و بررسی ویژگی های مفاهیم سنجش و بررسی وجوه اشتراک و افتراق آنها پرداخته شده است.
از آنجا که این کتاب به نوعی حاصل تلاش کلیه پژوهشگرانی است که در طول دوران حیات دوزاده ساله مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) به تحقیق و پژوهش همت گمارده اند، مراتب حق شناسی و قدرشناسی خویش را از تمامی این عزیزان جهادگر اعلام می نمایم. مولف ارجمند تلاش نموده تا ضمن استفاده صحیح از اطلاعات گردآوری شده توسط پژوهشگران، مطالب را تکمیل کرده و در قالب مجموعه ای نوین، تدوین و تالیف نماید.