فصلنامه تحقیقات علوم اجتماعی ایران (شماره سوم)

اصول کلی فصلنامه:
فصلنامه تحقیقات علوم اجتماعی ایران با هدف افزایش تولیدات علمی در حوزة علوم اجتماعی منتشر می شود. تحقیقات تجربی ناظر به پژوهش هایی است که با بهره گیری از روش های کیفی یا کمی، به سنجش و بررسی فرضیات و تئوری ها می پردازد. از جمله اولویت ها در این فصلنامه بهره گیری از روش ها و تکنیک های جدید و بدیع برای تبیین مسائل اجتماعی جامعه ایران و سنجش تئوری ها و نظریات جدید حوزة علوم اجتماعی است. توجه به پژوهشگران جوان و بهره-گیری از خلاقیت ها و نوآوری ها و انتشار تحقیقات علمی آنان خط مشی و سیاست دیگری است که در این فصلنامه دنبال می شود. بنابراین، خط مشی های اصلی این فصلنامه به شرح ذیل است:
1ـ انتشار مقالات علمی حاصل از پژوهش  در حوزة علوم اجتماعی
2ـ انتشار مقالات روش شناختی در حوزة تحقیقات علوم اجتماعی
3ـ ایجاد زمینة لازم برای انتشار یافته های پژوهشی منتج از پایان نامه ها و رساله های تحصیلات تکمیلی در حوزة علوم

فهرست مقالات:
بررسی تاثیر دینداری براعتماد اجتماعی شهروندان تهرانی/ دکتر سید محمد صادق مهدوی، دکتر افسانه ادریسی، احسان رحمانی خلیلی 
تحلیلی براحساس آنومی فردی در میان جوانان با تاکید بر جنسیت/ دكتر مليحه شياني، دكتر محمدعلي محمدي 
تبیین تغییرات و تحولات کار کردی نقش اجتماعی زنان در جامعه شهری یزد/ دکتر فرهاد امام جمعه، سمیه کریمی زاده اردکانی 3
بررسی احساس امنیت زنان 29-15 سال شهر تهران/ دکتر فیض اله نوروزی، سارا فولادی سپهر
آزمون نظریه سرمایه اجتماعی و گزینش عقلایی/ دکتر مهدی خلفخانی
مفهوم سازی از ایده شهروندی/ غلامرضا عظيمي، عاليه شايسته مجد
مطالعه معیارهای دینداری در استان مازندران 1385/ علی جان حسنی 
بررسي و سنجش وضعيت مداراي اجتماعي در استان لرستان/ مجتبی ترکارانی 

"مقاله اول"
بررسی تاثیر دینداری بر اعتماد اجتماعی شهروندان تهرانی

نویسنده: دکتر سید محمد صادق مهدوی، دکتر افسانه ادریسی، احسان رحمانی خلیلی

در حوزه جامعه‌شناختي، اعتماد به عنوان ويژگي روابط اجتماعي يا ويژگي نظام اجتماعي مفهوم سازي مي‌شود. مناسبات گوناگوني كه افراد در روابط متقابل خود با يكديگر ايجاد مي‌كنند نيازمند اعتماد متقابل ميان كنشگراني است كه مي‌خواهند با يكديگر به تعامل بپردازند. شرط اساسی برای جامعه سالم اعتماد اجتماعی متقابل بین اعضا و بین مردم و مسئولین جامعه است. در بررسي مفهوم اعتماد، اتخاذ يک ديدگاه ترکيبي مي‌تواند ثمربخش و کارآمدتر باشد. به اعتقاد گيدنز، منابع اصلي اعتماد و امنيت هستي شناختي در جوامع صنعتي و  جوامع پيش از مدرن متفاوت هستند. شیوه‌هایی که هنجارهای اعتماد مورد بررسی قرار گرفته‌اند عبارتند از: اعتماد به آشنایان،اعتماد تعمیم یافته و اعتماد نهادی / مدنی.
یکی از کارکردهای مهم دین، ایجاد اعتماد و اطمینان اجتماعی است که در دوران گذار تضعیف می‌شود و این تضعیف پیش از اینکه ارزش‌های مدرن جایگزین شود صورت می‌گیرد. سوال اصلی مقاله این است که:"آیا دینداری شهروندان تهرانی می‌تواند بر اعتماد اجتماعی آنان موثر باشد؟ از چه مسیری؟ و به چه میزان؟" این مقاله از نوع توصیفی- علی است که به دنبال شناسایی تاثیر دینداری بر اعتماد اجتماعی است و از سویی دیگر از لحاظ روش‌، يك تحقيق پيمايشي‌ به حساب مي‌آيد و واحد تحليل آن شهروندان تهرانی می‌باشند‌. پرسشنامه محقق ساخته، پس از بررسی اعتماد و اعتبار آن با نمونه‌گیری خوشه‌ای – طبقه‌بندی نامتناسب در پنج منطقه شهر تهران و در بین 391 خانوار تهرانی اجرا شد.
یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که متغیردینداری به طور مستقیم بر اعتماد اجتماعی موثر است و علاوه بر آن به طور غیرمستقیم با متغیرهای مستقل ثانویه، تیپ شخصیتی معاشرتی و مشارکت‌های داوطلبانه نیز بر آن اثر می‌گذارد.

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید
 

"مقاله دوم"
تحلیلی براحساس آنومی فردی در میان جوانان با تأکید بر جنسیت

نویسنده:دكتر مليحه شياني، دكتر محمد علي محمدي

مقاله با استناد به يافته‌هاي پژوهشي به منظور شناسايي احساس آنومی فردي جوانان و برخي عوامل تأثيرگذار بر آن تدوين شده است. پس از بررسي منابع و نظريه‌ها و تدوين چهارچوب نظري با شيوه پيمايش و استفاده از پرسشنامه و مصاحبه، اطلاعات مورد نياز گردآوري شد. حجم نمونه 700 نفر از جوانان دختر و پسر تهران بوده كه با روش نمونه‌گيري خوشه‌اي چند مرحله‌اي و به صورت تصادفي انتخاب شدند. نتايج نشان مي‌دهد نسبت قابل توجهي از دختران و پسران در وضعيت آنومیک قرار داشته اما این احساس به لحاظ جنسيت معنادار نيست. در بررسی روابط نتایج نشان می‌دهد احساس آنومی فردي دختران متأثر از عوامل فردي و اجتماعي است كه حالتي از گسستگي ميان فرد و جامعه را بازتاب مي‌دهد.

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید

"مقاله سوم"
تبیین تغییرات و تحولات کارکردی نقش اجتماعی زنان در جامعه شهری یزد با تاكيد بر سال‌هاي  1345-1387

نویسنده:دکتر فرهاد امام جمعه، سمیه کریمی زاده اردکانی

مقاله حاضر به تبیین تحولات کارکردی نقش اجتماعی زنان در جامعه شهری یزد در طی سال‌های 1387-1345 پرداخته است و درصدد آن است تا اثرات تغییرات  اجتماعی روی تنوع کارکردهای نقش اجتماعی زنان را بشناساند. این تبیین با چهارچوبی نظری مبنی بر استفاده از نظرات «بلومر»، «هومنز»، «پارسونز»، «مرتن» در بستر نظریه تغییر اجتماعی صورت گرفته است. نویسنده در طول کار از دو روش اسنادی و میدانی استفاده کرده‌اند تا بتوانند حداقل يك نسل را نیز از سال 45 تا 87 به نمایش گذاشته باشند. هر چند نتایج هر دو قسمت پژوهش حاکی از پویایی زن امروز یزدی و آگاهی او از مسیر خردگرایی است و میزان تحصیلات زنان در حال بالا رفتن است اما تغییرات اجتماعی در حالی که شیوه زندگی و روابط اجتماعی آنان را تغییر داده است، مشکلات و نگرانی‌های بسیاری را نیز به زنان تزریق کرده است. به اعتقاد نویسندگان زن امروز یزدی به طور اجتناب‌ناپذیری در حال انتقال از روش زندگی سنتی به مدرن است و تصمیمات و انتخاب‌های او نیز متناسب با پیشرفت و تغییرات اجتماعی رشد کرده است. تغییرات نقش زن وضعیت تسلسلی خواهد داشت و از این نسل زن، نسل‌های پر مساله‌تری در آینده به وجود خواهد آمد که اگربه تغییر نقش‌های او توجه نشود پدیده‌های جدیدی را در جامعه به وجود خواهد آورد و بر ساختار بزرگ‌تر نهادهای اجتماعی ما تاثیرگذار خواهد بود.

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید

"مقاله چهارم"
بررسی احساس امنیت زنان 29-15 ساله شهر تهران در دو بعد احساس امنیت در محیط خانواده و  احساس امنیت در مکان های عمومی

نویسنده:دکتر فیض اله نوروزی، سارا فولادی سپهر

پژوهش حاضر از نوع تبیینی است و در آن به بررسی احساس امنیت زنان 29-15 ساله شهر تهران در دو بعد احساس امنیت در محیط خانواده و احساس امنیت در مکان‌های عمومی ‌پرداخته می‌شود. در این نوشتار، با استفاده از شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای و نمونه‌گیری تصادفی ساده با 384 نفر از زنان 29-15 ساله شهر تهران مصاحبه شده است و نتایج آماری آزمون‌ها نشان می‌دهد که متغیرهای احساس امنیت محل سکونت و احساس نظم اجتماعی تاثیر مثبت و مستقیم و متغیرهای پدرسالاری و خشونت خانگی تاثیر منفی و معکوسی بر احساس امنیت زنان دارند. 

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید

"مقاله پنجم"
آزمون نظريه  سرمايه اجتماعي  و گزينش عقلايي:سبب شناسي علل گزينش به  رويه‌هاي غير قانوني در مراجعه كنندگان به ادارات تهران

نویسنده:دکتر مهدی خلفخانی

سرمایه اجتماعی و مباحث مرتبط به آن به موضوع کلیدی مباحث توسعه تبدیل شده است. به هر صورت  اجماع جدی بین دانشمندان علوم اجتماعی در راتباط با این موضوع ایجاد شده است که سرمایه اجتماعی در کنار سرمایه سیاسی و اقتصادی لازمه اجرای برنامه‌های توسعه‌‌ای است. در این ارتباط نویسنده با درک اهمیت این موضوع  به بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و فساد اداری و نیز بر تاثیرات آن بر کاهش و یا افزایش هزینه متمرکز شده است. از این روی بر مبنای چهارچوب نظری تحقیق و به ویژه نظريه گزینش عقلایی و نظریه مبادله مدنظر تئوری‌های اقتصاد و نیز نظريه سرمايه اجتماعي، مشکلات پیشبرد امور در نظام اداری بر ایجاد گرایش به استفاده از سرمایه‌های منفی اجتماعی در نظام اداری ایران را توضیح می‌دهد. در این خصوص نویسنده معتقد است که مراجعه‌کنندگان به نظام اداری در ایران بر مبنای گزینش عقلایی حاکم بر اقتصاد عمل می‌نمایند و از آنجا که استفاده از سرمایه‌های اجتماعی می‌تواند هزینه‌ها را در نظام اداری کاهش دهد و از سوي ديگر فرصت‌هاي بهتري را براي ارباب رجوع ايجاد نمايد، از این روی در ارباب رجوع تمایل ايجاد مي‌نمايد كه بدون صرف هزینه‌های گزاف رویه‌های اداری موجود در ادارات ایران، امور خود را با استفاده از هنجارهای مشترک منفی اجتماعی انجام دهند. از دیدگاه نویسنده، این گرایش عمومی به استفاده از سرمایه‌های اجتماعی باعث عقیم شدن برنامه‌های عدالت اجتماعی می‌شود. بنابراین نویسنده برای تشریح این موضوع، با استفاده از روش پیمایش، دیدگاه‌های مراجعه‌کنندگان به شهرداری تهران را جویا و با استفاده از روش آمار استنباطی تحلیل خود را در این ارتباط ارائه داده است. از این روی، روش انجام این تحقیق پیمایشی است. داده‌های تحقیق از طریق نظرسنجی جمع‌آوری و از طریق روش آماری تحلیل شده‌اند. از طرف دیگر، این مقاله در حوزه مطالعات میان رشته‌ای تدوین شده است.

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید

"مقاله ششم"
مفهوم سازی از ایده شهروندی (مطالعه دانشجویان دانشگاه‌های تهران)

نویسنده:غلامرضا عظيمي، عاليه شايسته مجد

شهروندي از مهم‌ترين ايده‌هاي اجتماعي- سياسي دوران معاصر محسوب مي‌شود. مقاله حاضر مفهوم شهروندي را در چهار بعد سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بعدسازي مي‌کند و با استفاده از روش پيمايشي و استفاده از ابزار پرسشنامه میزان آگاهی از مفهوم برساخته شده، دربین دانشجويان دانشگاه‌های تهران می‌پردازد. نمونه مورد بررسي320 نفر است. نتايج بيانگر آن است که: در مجموع ميزان آگاهي از حقوق شهروندي در ميان دانشجويان در حد متوسط است و ميزان آگاهي از وظايف شهروندي در ميان دانشجويان در حد متوسط رو به بالا است. ميزان رضايت از وضعيت شهروندي پايين است و نگرش به شهروندي بيشتر فعال است تا منفعل. همچنين نگاه مثبت به عام‌گرايي و مشارکت در عرصه‌هاي مختلف اجتماعي داراي اثري فراينده بر روي آگاهي شهروندي است.

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید

"مقاله هفتم"
مطالعه معیارهای انتزاعی دینداری در استان مازندران 1385

نویسنده:علی جان حسنی

دين، واقعيتي اجتماعي است؛ وقتي شخصي به دين عمل مي‌كند در واقع حس همبستگي و خود اتكايي به گروه و خلاصه حس بودن در جامعه را نشان مي‌دهد. تجلي ارزش‌ها و نشانه‌هاي ديني بودن فرد را در نگرش، گرايش و كنش‌هاي آشكار و پنهان او مي‌توان جست و شناسايي كرد. این بررسی معیارهای ذهنی دینداری 700 نفر از دانش آموزان پیش دانشگاهی (پیش دانشجویان بعنوان خروجی و ماحصل نهاد آموزش و پرورش) را مورد هدف قرار می‌دهد. در این بررسی با عنایت به آثار پژوهشی انجام شده در کشور از روش پیمایشSurvey و نمونه‌گیری خوشه‌ای طبقه‌ای با استفاده از پرسشنامه حضوری بهره جسته‌ایم.  میزان روایی پرسشنامه محاسبه 8970% و تمامی آزمون‌های تحقیق در سطح 99% قابلیت اطمینان مورد سنجش واقع شده‌اند. نتایج نشان داد که : میزان تعیین معیار دینداری از شاخص آگاهی و دانش دینی26% ، باورهای دینی21% ، مناسک دینی31%، عواطف دینی32% است. همچنین معادله رگرسیونی گویای این مطلب است که 46 درصد واریانس معیارهای دینداری مورد نظر دانش آموزان پیش دانشگاهی در این پژوهش قابل تبیین است. نتایج حاکی از آن است که شعائر مذهبی رشد بیشتری از محتوای معنوی دین دارد.

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید

"مقاله هشتم"
بررسي و سنجش  وضعیت مداراي اجتماعي در لرستان

نویسنده:مجتبی ترکارانی

مسأله: قرار گرفتن افراد و گروه‌های مختلف با اندیشه‌ها و رفتارهاي متفاوت در کنار هم و لزوم احترام به حقوق همدیگر و همزیستی مسالمت‌آمیز ضرورت طرح و شناخت مدارای اجتماعی را به عنوان ابزاری برای حل این مسایل خاطر نشان می‌کند.
روش: در این نوشتار برای سنجش مدارای اجتماعی در جامعه مورد مطالعه با استفاده از روش توصيفي و پيمايشي  به طراحی مقیاسی چند بعدی بر مبنای مدل کینگ (با ابعاد مدارای عقیدتی، سازمانی، هویتی، رفتاری) پرداخته و با احتساب حجم نمونه به 300 نفر، جمعيت نمونه را از  افراد 15 سال به بالای سه شهرستان خرم‌آباد، بروجرد و نورآباد به وسیله نمونه‌گیری نسبی- طبقه‌ای انتخاب شده است. با استفاده از پرسشنامه به جمع‌آوری داده‌ها اقدام شده و داده‌ها به وسيله نرم‌افزارهاي مربوط تحليل و گزارش شده‌اند.
یافته‌ها: در جامعه مورد مطالعه، مداراي قوميتي و مليتي و مدارا در رفتار با مجرمان در سطح متوسط رو به بالا، مداراي جنسيتي، مداراي محلي، مداراي عقيدتي در سطح متوسط و مدارا نسبت به جرم و مدارا در روابط جنسي و مداراي سازماني در سطح پاييني قرار دارد.
نتایج: ميزان شاخص کل مداراي اجتماعي در استان لرستان متوسط رو به پايين است. این نشان‌دهنده آن است که در بعضی از حوزه‌ها (روابط محلی) احتمال پیدایش رفتارهای تضادآمیز و منازعه‌ای بالا بوده و توجه به این شکاف‌ها ضروری است.

برای دریافت متن کامل مقاله بر روی این قسمت کلیک نمایید